Ημερομηνία: 9 Ιουνίου 2021
Ώρα: 5-8 μμ
Οργανωτές: dëcoloиıze hellάş σε συνέργεια με το Εργαστήριο μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Σύνδεσμος: here (Meeting ID: 895 447 8253)
Διοργάνωση/Συντονισμός: Φ. Τσιμπιρίδου (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
Η Συνάντηση Εργασίας γίνεται στα πλαίσια της πρωτοβουλίας του Decolonize Hellas και ιδιαίτερα του άξονα Cosmopolitanisms/Cosmopolitics. Στο πλαίσιο του τελευταίου και υπό το πρίσμα της κριτικής στις διαδικασίες αυτό- και ετερο-αποικιοποίησης οι οποίες διέπουν τον ηγεμονικό λόγο της δυτικής επιστημολογίας και της λευκής υπεροχής, αναζητούμε τις σημασίες και τους μετασχηματισμούς του κλασικού Κοσμοπολιτισμού, από την εποχή της Αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα. Στον απόηχο της μεταποικιακής κριτικής και της διυποκειμενικής πολυπολιτισμικότητας, και σε αντίστιξη με τον κλασικό ή νέο κοσμοπολιτισμό, επιχειρούμε να θέσουμε στο τραπέζι της συζήτησης τις έννοιες της φυλής, του ρατσισμού, της πατριαρχίας ή τις τεχνολογίες της αποικιοκρατίας μαζί με τις διαθεματικές, φεμινιστικές και άλλες διατομικές και ενσώματες ακτιβιστικές εμπειρίες ετεροπολιτικής – μια προσπάθεια που εμπνέεται από παγκοσμιοτοπικά κινήματα απο-αποικιοποίησης και βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τις επιστημολογίες του Νότου. Αναζητούμε πρακτικές κοσμοπολιτικής σε κινήματα, αντι-μαθήματα, ερευνητικές προοπτικές και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις, σε σχεδιασμούς και συνεργατικά εγχειρήματα, στην πολιτική αλλιώς. Αφουγκραζόμαστε φωνές και ιστορίες υπεξούσιων, έτσι όπως επιβιώνουν στο περιθώριο ή στη διαρκή συνθήκη συνόρων και οριακότητας, διαμορφώνοντας την πολιτική στην καθημερινότητα, τη γνώση και την αμφισβήτηση στην ακαδημαϊκή σκέψη και πρακτική.
Απαντούμε σε ερωτήματα όπως:
- Εντοπίζονται στα καθ’ημάς παραδείγματα τοπικών και υπερτοπικών επιστημολογιών, σε αναλογία με τις επιστημολογίες του Νότου, οι οποίες συνυφαίνονται με πρακτικές κοσμοπολιτικής σε συνθήκες απο-αποικιοποίησης (βλ. Λατινική Αμερική);
- Πώς οι κατηγορίες οικείας ευαλωτότητας (μειονότητες, πρόσφυγες, μετανάστες, γυναίκες, επισφαλείς ζωές και άλλες εξαιρέσεις), αλλά και η αναστοχαστική παρατήρηση στα σύνορα των αποκλεισμών, συναρμολογούν δημιουργικά κοσμολογίες και τεχνολογίες του παρελθόντος, μπολιάζοντας την πρακτική με τη θεωρία;
- Πώς συναρθρώνονται οι παράλληλες οικείες ιστορίες προσωπικών βιωμάτων, οι τοπικές κοσμολογίες, η εθνογραφική έρευνα, η προφορική ιστορία και οι φεμινιστικές μεθοδολογίες με την τέχνη, την τεχνογνωσία και την τεχνολογία;
- Σε ποιο βαθμό οι πρακτικές συμπερίληψης, φροντίδας και ετεροπολιτικής αντιμιλούν στην προσωπική ιδιοτέλεια, την καπιταλιστική εκμετάλλευση, την αποικιοκρατική μήτρα του δομικού ρατσισμού, της κατοχής και των περιφράξεων, της πατριαρχίας και της κυριαρχίας επί της φύσης;
- Υπάρχουν περιθώρια για την απο-αποικιοποίηση της γνώσης και της πολιτικής στην Ελλάδα και τις γειτονιές της με αναφορά στις αξίες του ανθρωπισμού αλλά και σε αναζήτηση ενός καθολικού ιδεώδους που δεν θα διαιρεί αλλά θα συμπεριλαμβάνει;
Συμμετέχουν: Φωτεινή Τσιμπιρίδου, Ίρις Λυκουριώτη, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Μιλτιάδης Ζερμπούλης, Αιμιλία Βουλβούλη, Πέννυ Τραυλού, Μιχάλης Μπαρτσίδης, Ιωάννα Λαλιώτου.
Περιλήψεις εισηγήσεων / Βιογραφικά συμμετεχόντων:
“Περί κοσμοπολιτικής : εθνογραφία και εναλλακτικές δημοσιότητες, περιθωριακές βαλκανικές κοσμολογίες και δημιουργικές επιστημολογίες του Αιγαίου”
Φωτεινή Τσιμπιρίδου (Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πρόεδρος Τμήματος ΒΣΑΣ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
Περίληψη
Η παρουσίαση αναζητά γενεαλογίες, νοηματοδοτήσεις και διαστάσεις της κοσμοπολιτικής, έτσι όπως αυτή αποκρυσταλλώνεται μεταξύ έρευνας και ακτιβισμού στην καρδιά της Λατινικής Αμερικής, ενώ παράλληλα φτάνει να τροφοδοτεί τη συζήτηση για τις επιστημολογίες του Νότου στο πλαίσιο της απο-αποικιοποίησης σήμερα. Αναζητούμε τη σημασία της διαθεματικότητας και της επισφάλειας στη διαμόρφωση δράσεων και πρωτοβουλιών που αμφισβητούν ηγεμονίες και αυταρχισμούς, θέτουν σε δοκιμασία την αποικιοποίηση της γνώσης για εαυτούς και άλλους, και επιδιώκουν τη συνύπαρξη της ζωής στον πλανήτη. Αντλώντας από το παράδειγμα μιας εθνογραφίας για τα κινήματα και τις φεμινιστικές μεθοδολογίες στο κέντρο της Παγκόσμιας Ιστανμπούλ αλλά και την εμπειρία από τη συλλογικότητα του Κοινωνικού Εργαστηρίου Θεσσαλονίκης, από το 2008 και για 9 χρόνια, η παρουσίαση εντοπίζει καταρχάς τις συμπτώσεις, τις διαφορές και τις αποκλίσεις από τις χώρες του λουσόφωνου κόσμου. Η συνάντηση του dëcoloиıze hellαş με τις δυνατότητες της κοσμοπολιτικής ανοίγει νέους δρόμους αναζητήσεων για εργαλειακή και δημιουργική αξιοποίηση περιθωριακών και ξεχασμένων κοσμολογιών, όπως αυτές που συναντούμε ακόμη στα Βαλκάνια και την Ανατολία, οι οποίες ενδέχεται να συστήσουν εναλλακτικές επιστημολογίες κοσμο-οικο-τεχνο-πολιτικό-γνωσίας (όπως για παράδειγμα αυτές που συναντούμε εντός του Αιγαίου Πελάγους), σε αναλογία με τις επιστημολογίες του Νότου,.
Στην παρουσίαση προτείνονται παραδείγματα δράσεων εναλλακτικής δημοσιότητας και αντι-μαθήματα που θα εμπλέκουν την ακαδημαϊκή γνώση και έρευνα με την ακτιβιστική πρακτική. Πέρα από το να αναδείξουμε φωνές, διαφορετικότητες και ανοχή, όπως συχνά έκανε η μεταποικιακή κριτική, θέτουμε μια διερώτηση σχετικά με τη δυναμική των εναλλακτικών επιστημολογιών στον δρόμο της κοσμοπολιτικής, διερώτηση που είναι ικανή να μετασχηματίσει τα αιτήματα της ανθρωπινότητας του πρότερου κοσμοπολιτισμού ως ευρωπαϊκού εκπολιτισμού σε πιο ισότιμα, συμπεριληπτικά και μη διαιρετικά εγχειρήματα συνύπαρξης στην καθημερινότητα, με αυτογνωσία και χειραφέτηση. Εναλλακτικές επιστημολογίες συναρθρωμένων ιστοριών και πρακτικές κοσμοπολιτικής, οι οποίες γίνονται με όρους συμπερίληψης και φροντίδας και έχουν συχνά θηλυκό πρόσημο, καθώς συνομιλούν με φεμινιστικές μεθοδολογίες, σημειώνουν δειλά ή πιο δυναμικά μια απόκλιση από τους εξορθολογισμούς που επιβάλλει η συμμόρφωση στη μήτρα της δυτικής αποικιοποίησης και στις κατηγορίες φυλής, τάξης, φύλου, τόπου, περιφέρειας, ετεροκανονικότητας ή κάθε άλλης πιθανής εξαίρεσης. Εμπειρίες που αξιοποιούν δημιουργικά τις περιθωριακές κοσμολογίες των Βαλκανίων, αλλά και το παλίμψηστο των ανάξιων να ειπωθούν ιστοριών που συναντά συχνά η ανθρωπολογία και η προφορική ιστορία στον βαλκανικό χώρο, στα νησιά και τις ακτές του Αιγαίου, συναρμολογούν ιστορίες και εμπειρίες μιας νέας πολιτειότητας: ιστορίες ανθρώπων και μυθολογίες τόπων που έχουν απαγορευτεί, ξεχαστεί και θεωρηθεί μη δόκιμες από τις κυρίαρχες ιδεολογίες και θεολογίες, τραυματικές μνήμες υπεξούσιων υποκειμένων, βουβές, σκοτεινές υλικότητες και πλάσματα. Σε αυτό το πλαίσιο, θα εξεταστούν ιστορίες, εμπειρίες και δράσεις που προσφέρονται για έρευνα, διδασκαλία και εναλλακτικές δημοσιότητες, που υπερβαίνουν τους δυτικούς δυισμούς της διαίρεσης σε πλειοψηφίες και μειονότητες, και αντιφωνούν προκαλώντας τη λευκή υπεροχή της αυτοκρατορίας, το ευρωπαϊκό πλεονέκτημα και την τεχνολογική ανωτερότητα ως μονόδρομο στην αλυσίδα της παραγωγής, τον εξευγενισμό των πόλεων στον βωμό της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης, και την υπερ-εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο.
Η Φωτεινή Τσιμπιρίδου είναι καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πρόεδρος στο Τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου. Πραγματοποίησε επιτόπια έρευνα σε ένα χωριό πρώην προσφύγων και σε πομακικούς πληθυσμούς της ελληνικής Θράκης, σε χωριά της Μακεδονίας, της Πελοποννήσου και στο Σουλτανάτο του Ομάν. Μελέτησε λόγους και πρακτικές εθνικισμού και πολυπολιτισμικότητας στην ελληνική Θράκη, ενώ πραγματοποίησε συστηματική εθνογραφική έρευνα για τα φύλα, την πολιτειότητα και τις δημιουργικές εναλλακτικές δημοσιότητες στην Ιστανμπούλ. Από το 2018 και στο πλαίσιο της μετααποικιακής κριτικής, διερευνά το είδος της μετα-οθωμανικής θρησκευτικότητας και τις έμφυλες υποκειμενικότητες στα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Μέση Ανατολή. Παράλληλα και υπό το πρίσμα της κριτικής αστεακής εθνογραφίας σε πόλεις της Μεσογείου, αναζητά τη σημασία των φεμινιστικών μεθοδολογιών και των άλλων πρακτικών αντίστασης και δημιουργικής διαμαρτυρίας στον δρόμο της κοσμοπολιτικής. Είναι συνιδρύτρια του δικτύου CREABALK – Creative Balkans. https://www.uom.gr/ft
“Κοσμοπολιτικές Τεχνογεωγραφίες: Οι Επιστημολογίες του Νότου και τα τεχνουργήματα-τεχνάσματα προς μια αποαποικιοποίηση του σχεδιασμού (design)”.
Ίρις Λυκουριώτη (Επικ. Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας/ Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας)
Περίληψη
Η αποαποικιακότητα (decoloniality), όπως και οι επιστημολογίες του Νότου κατά τον Santos (2012), εκτός από θεωρητικά παραδείγματα που ενισχύουν την κριτική, αποτελούν σχέδια διεύρυνσης των δυνατοτήτων παρόντος-παρελθόντος (κοινωνιολογία των απουσιών) και του μέλλοντος (κοινωνιολογία των αναδύσεων) προς τη συγκρότηση μελλοντικών συστημάτων κοινωνικής παραγωγής και γνωσιακών σχέσεων (οικολογία γνώσεων). Δυνητικά μπορούν να οδηγήσουν στο ξεπέρασμα των διχοτομιών και των ‘αβυσσαλέων’ (abyssal) κοινωνικών και γεωπολιτικών ανισοτήτων που έχουν παραχθεί κατά τους αιώνες της ιστορικής και αδιαίρετης συνέργειας καπιταλισμού, αποικιοκρατίας και πατριαρχίας στο πρόγραμμα της νεωτερικότητας (modernity). Οι επιστημολογίες του Νότου, αποτελούν ένα θεωρητικό-γνωσιακό σύστημα που φιλοδοξεί να λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη (συμπαραγωγή χειραφετητικών θεωριών και πράξεων) με όρους ‘οπισθοφυλακής’ (rear-guard, δηλαδή σε σύμπραξη με τα σχήματα κοινωνικών κινημάτων, αιτημάτων και αντιστάσεων) και όχι ‘πρωτοπορίας’ (avant-garde, δηλαδή χειραφέτηση υπό τις οδηγίες μιας εμπνευσμένης-εξειδικευμένης ελίτ). Οι επιστημολογίες του Νότου μπορούν να γίνουν κατανοητές με όρους τεχνήματος (craft) και όχι αρχιτεκτονήματος (architecture).
Με βάση τις επιστημολογίες του Νότου (μαζί με πεδία όπως η αποανάπτυξη, η ομότιμη παραγωγή και ο οικοφεμινισμός) επιχειρούμε να φανταστούμε σχεδιαστικά-κατσκευαστικά μέλλοντα παραγωγής του σύγχρονου υλικού πολιτισμού που προτάσσουν τη δικαιοσύνη, την παραγωγική αυτάρκεια και τη χειραφέτηση των υποκειμένων που εμπλέκονται στην παραγωγή του (υλική, δικαιωματική και γνωσιακή). Στα πλαίσια ενός ερευνητικού-μεταπτυχιακού εκπαιδευτικού προγράμματος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με τίτλο Τεχνογεωγραφίες, καθώς και μέσα από τη μεθοδολογία της μελέτης και κατασκευής χώρων και υλικών αντικειμένων που εφαρμόζουμε στη σχεδιαστική δουλειά μας (Γραφείο αρχιτεκτονικής Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας), πειραματιζόμαστε πάνω σε δύο αρχές: α) στο συγκερασμό (όχι τον ανταγωνισμό) τεχνικών γνώσεων και τεχνικών υποδομών που προέρχονται από την παράδοση και τις τεχνολογίες αιχμής που έχουν ευρεία διάδοση τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο και β) στη διεύρυνση της βιβλιογραφίας, δηλαδή στη μελέτη και διαρκή αναφορά τόσο σε έργα λαϊκής όσο και λόγιας/υψηλής τέχνης και αρχιτεκτονικής με τον ίδιο υβριδικό τρόπο. Μας ενδιαφέρει η κατανόηση των τεχνικών συνθηκών παραγωγής μέσα στις αντιφάσεις της ελληνικής περιφερειακότητας και οι τρόποι/τεχνάσματα αυτές να ξεπεραστούν. Θεωρούμε ότι αυτά τα γνωσιολογικά υβρίδια παράγουν κατ’αρχήν τεχνουργήματα κοινωνικά βιώσιμα και ενσωματωμένα γιατί βασίζονται σε ευρέως διαδεδομένες τεχνολογίες σε επίπεδο μικρών ανεξάρτητων μονάδων παραγωγής επουλώνοντας, κατά το δυνατόν, τις διακρίσεις ανάμεσα στη χειρονακτική και την πνευματική εργασία, ανάμεσα στην ύπαιθρο και την πόλη. Επιπρόσθετα παράγουν τεχνάσματα (καινοτομία) εφόσον καλλιεργούν την εφευρετικότητα σε ευρεία κοινωνική και γεωγραφική κλίμακα απο-περιφράσσοντας (ή αποαποικιοποιώντας) την τεχνική γνώση και άρα την επινοητικότητα που συνδέεται με τη βελτίωση της ζωής (ευ ζην, buen vivir, sumak kawsay κ.α.). Θεωρούμε ότι τέτοια υβριδικά τεχνουργήματα και τεχνάσματα που λειτουργούν στη βάση της συμπεριληπτικότητας και της πληθυντικότητας (pluriversality) και όχι του ελιτισμού, αποτελούν κοσμοπολιτικές για την κατασκευή αποαποικιοποιημένων κοσμοπολίτικων ενδιαιτημάτων και αποαποικιοποιημένων αισθητικών παραδειγμάτων.
Η Ίρις Λυκουριώτη (Αθήνα, 1970) είναι Αρχιτέκτων ΕΜΠ, 1996, 2001 και Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Από το 2005 έχει σχηματίσει την ομάδα Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας, ένα γραφείο αρχιτεκτονικής με έδρες στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες, το οποίο σχεδιάζει και κατασκευάζει κτίσματα και αντικείμενα ενώ παράλληλα διεξάγει έρευνα επάνω στη χρήση και την παραγωγή τους. Λαμβάνοντας υπόψη τον ανθρωπογενή χαρακτήρα της παραγωγής των κτισμάτων και τη σημασία των τεχνικών κατασκευής ως βασικές γνώσεις για την κοινωνική οικονομία και τον πολιτισμό, η ομάδα υποστηρίζει τη διασπορά της ελευθέριας εργασίας σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας κτίρια και πρωτότυπα αντικείμενα σε συνεργασία με εξειδικευμένους τεχνίτες και εργαστήρια/βιοτεχνίες μικρής κλίμακας. Το 2014, το διεθνές περιοδικό Blueprint συμπεριέλαβε την ομάδα Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας ανάμεσα στα οκτώ πιο καινοτόμα γραφεία αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της αφορούν τέσσερα πεδία: πρώτον γνωσιολογικά ζητήματα για την αρχιτεκτονική σύνθεση και την υλική παραγωγή της αρχιτεκτονικής, δεύτερον ζητήματα χώρου, ιστοριογραφίας και θεωρίας σε σχέση με το φύλο, τρίτον το λαϊκό πολιτισμό και τέταρτον, την πολιτική διάσταση που καθορίζει τη σχέση της γνώσης (παραλειπόμενα της ιστορίας) με το σχεδιασμό και την παραγωγή του χώρου και των υλικών αντικειμένων με θεωρητική βάση τις Επιστημολογίες του Νότου. Έχει συν-επιμεληθεί βιβλία και το θεωρητικό, εκπαιδευτικό και κτισμένο έργο της έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις, εργαστήρια, συνέδρια και επιστημονικά έντυπα, ελληνικά και διεθνή.
“Σύγχρονη δημοκρατική ετεροπολιτική και εμπειρικά θεμελιωμένη πολιτική θεωρία”
Αλέξανδρος Κιουπκιολής (Aναπληρωτής Kαθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Θεωρίας, ΑΠΘ)
Περίληψη
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε γίνει μάρτυρες της ανάδυσης μιας ποικιλόμορφης εναλλακτικής δημοκρατικής πολιτικής που επιδιώκει να προαγάγει την ίση ελευθερία στην εποχή μας κι έρχεται σε ρήξη τόσο με τη συμβατική πολιτική της αντιπροσώπευσης από κόμματα και κυβερνήσεις στο πολιτικό σύστημα όσο και με τις τυπικές παραδόσεις του ακτιβισμού των πολιτών. Αυτή η «ετεροπολιτική» (ή ‘alter-politics’ κατά Hage 2015) αποδίδει προτεραιότητα στην πράξη έναντι της ιδεολογίας και προκρίνει έναν οραματικό πραγματισμό που απευθύνεται ευρύτερα στην κοινωνία. Η σύγχρονη δημοκρατική ετεροπολιτική συνυφαίνει την «προεικόνιση», την κοινωνική καινοτομία και τους αντι-θεσμούς με τη μαζική κινητοποίηση και ενασχόληση με τους κρατικούς θεσμούς. Συνδυάζει τη συνελευσιακή δημοκρατία με την αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση, και υπερβαίνει τη διαιρετική τομή μεταρρύθμιση/επανάσταση. Είναι τοπική και ταυτόχρονα παγκόσμια δικτυωμένη. Τέλος, αυτή η ετεροπολιτική εμφορείται από μια άλλη λογική και ηθική, οι οποίες αποκηρύσσουν τον δογματισμό και την «καθαρολογία», δίνουν έμφαση στην περιπλοκότητα, την ποικιλομορφία, τις αντιφάσεις και τις αναμείξεις, αναγνωρίζουν την έλλειψη εύκολων λύσεων σε δύσκολες προκλήσεις, ενστερνίζονται τον πλουραλισμό, την ανοικτότητα, την αναστοχαστικότητα και τον πειραματισμό.
Στο ερευνητικό μας έργο Ετεροπολιτικές επιδοθήκαμε σε μια εμπειρικά θεμελιωμένη έρευνα γύρω από τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα, τους θεσμούς και τις πρακτικές που επινοούν εναλλακτικούς τρόπους πολιτικής δράσης και αυτοδιαχείρισης των κοινοτήτων στην κλονισμένη από την κρίση Νότια Ευρώπη (Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία). Σε αυτό το ερευνητικό εγχείρημα, η πολιτική θεωρία διαπνέεται από την ιδέα ότι μια συνέργεια της πολιτικής σκέψης με την ανθρωπολογία και την εθνογραφική έρευνα πεδίου μπορεί να μας βοηθήσει να «απο-αποικιοποιήσουμε» την πολιτική θεωρία καθώς αναστοχαζόμαστε και φανταζόμαστε διαφορετικά την πολιτική για την υπόθεση της ίσης ελευθερίας και των κοινών μέσα μιας εθνογραφικής αλληλεπίδρασης με την καθημερινή πολιτική δράση και σκέψη. Αυτή η αλληλεπίδραση είναι ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση εμπειρικά θεμελιωμένων, εξειδικευμένων, συγκεκριμένων και διαφοροποιημένων εννοήσεων του πολιτικού. Συνίσταται, επίσης, από τη σκοπιά μιας δημοκρατικής πολιτικής θεωρίας η πρακτική της οποίας θα εμπνεόταν η ίδια από τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας στην πολιτεία. Μια/ένας δημοκρατική/ός πολιτικός θεωρητικός δεν αντιλαμβάνεται το έργο της/του ως την παραγωγή εννοιολογικών αναλύσεων και κανονιστικών κρίσεων από μια θέση αυθεντίας του «υποκειμένου που γνωρίζει» την αλήθεια και μεταδίδει αυτή την αλήθεια ή την υπαγορεύει στον απλό, αδαή κόσμο. Συλλαμβάνει, αντιθέτως, το επάγγελμά της/του ως σκέψη, ανάλυση και συζήτηση που συμμετέχει σε μια διαρκή πολιτική συνομιλία με άλλους πολίτες, στη βάση της ισότητας, με την οποία η/ο θεωρητικός συνεισφέρει ως ίση/ος πολίτης σε συλλογικές διαμάχες και διαβουλεύσεις. Συνεπώς, η/ο θεωρητικός πρέπει να εγκύψει στις ιδέες και τις πρακτικές των συμπολιτών, των συνομιλητών και των πολιτικών της/του αντιπάλων.
O Αλέξανδρος Κιουπκιολής είναι αναπληρωτής καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Θεωρίας στο ΑΠΘ. Έχει σπουδάσει Κλασσική Φιλολογία (ΕΚΠΑ) και Σύγχρονη Πολιτική Θεωρία (MA, Essex University, DPhil, Oxford University). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη ριζοσπαστική δημοκρατία, τα κοινά, τα κοινωνικά κινήματα και τη φιλοσοφία της ελευθερίας. Έχει πραγματοποιήσει ένα ερευνητικό πρόγραμμα ERC COG γύρω από αυτά τα θέματα (Heteropolitics, 2017-2020) και έχει δημοσιεύσει συναφή βιβλία και άρθρα, όπως τη μονογραφία Freedom after the critique of foundations (Palgrave Macmillan 2012) και τον συλλογικό τόμο Radical democracy and collective movements today (Ashgate 2014, επιμ. με Γ. Κατσαμπέκη). Στις πρόσφατες δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται τα άρθρα ‘Commoning the Political, Politicizing the Common’ (Contemporary Political Theory 17.3, 2018), ‘Movements post-hegemony: how contemporary collective action transforms hegemonic politics’ (Social Movement Studies, 17.1, 2018), ο τόμος The Populist Radical Left in Europe (Routledge 2019, επιμ. με Γ. Κατσαμπέκη), και η μονογραφία Τhe Common and Counter-hegemonic Politics (Edinburgh University Press 2019).
“Ζωντανοί κοινωνικοί Χώροι ή μνημειοποίηση; Πολιτικές ανάπλασης και η παραγωγή ‘ατοπικότητας’ στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης”.
Μιλτιάδης Ζερμπούλης (Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ΠΑΜΑΚ, Ερευνητής/Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ινστιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης της Ακαδημίας της Αστυνομίας του Αμβούργου)
Περίληψη
Η ανακοίνωση εγγράφεται σε μια συζήτηση περί κοσμοπολιτικής και κοσμολογίας στην καθημερινότητα της πόλης, επιχειρώντας να αναδείξει διαφορετικούς από τους επίσημους λόγους, πρακτικές και δράσεις από τα κάτω που αναπαρήγαγαν κοινωνικά τον χώρο γύρω από το παλιό Δημαρχείο, γνωστό στους Θεσσαλονικείς και ως «Κερβάν Σεράι». Αυτή η χωρική πραγματικότητα ενός παλίμψηστου μνήμης στην πόλη και μιας διαθεματικής και ετερογενούς συμβίωσης σε γειτονιά του κέντρου κινδυνεύει κάτω από διαδικασίες ανάπλασης και πολιτιστικής αξιοποίησης σύμφωνα με τις εθνικές και εντέλει αποικιακές πολιτικές μνημειοποίησης. Για τουλάχιστον ένα αιώνα κάτοικοι, καταστηματάρχες, επισκέπτες και κτίρια (μνημεία ή μη) συγκροτούσαν ένα δίκτυο αλληλόδρασης παράγοντας και αναπαράγοντας κοινωνικά την περίφημη γειτονιά της αγοράς του παλιού, της ευκαιριακής και φθηνής κατανάλωσης αλλά και της λαϊκής διασκέδασης στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ο χώρος εμφανίζει έντονα σημάδια εγκατάλειψης και «απονέκρωσης». Φαίνεται πως στην ερήμωση αυτή και στην αποδιοργάνωση του κοινωνικού δικτύου συνέβαλαν ηγεμονικές πολιτικές εξευγενισμού που δεν έλαβαν υπόψη τις κοινωνικές σχέσεις και τη νεώτερη ιστορία του χώρου, εκδιώκοντας βιαία δρώντες και πρακτικές που συνιστούσαν συγκροτησιακά στοιχεία της συγκεκριμένης γειτονιάς. Με αφορμή αυτούς τους διαφορετικούς λόγους αλλά και τις πρακτικές που βοηθούν τους εκάστοτε δρώντες να φαντασιώνονται και τελικά να διεκδικούν να ορίσουν το μέλλον του χώρου η ανακοίνωση φιλοδοξεί να προβληματοποίησει την έννοια του μνημείου με όρους αποικιοποίησης, αλλά και την ίδια τη διαδιακασία μνημειοποίησης με στόχο την πολιτιστική αξιοποίηση, συζητώντας ενδεχόμενες εναλλακτικές χρήσεις που θα αποδέσμευαν τους χώρους και τα κτίρια από εθνικές και συμβολικές πολιτικές επίδειξης φυλετικής, πολιτισμικής ανωτερότητας και θρησκευτικού συντηρητισμού. Η απομνημειοποίηση και αποσυμβολοποίηση του χώρου και των υλικοτήτων του θα μπορούσε να βοηθήσει κοσμοπολιτικά σε μια πιο δημοκρατική και ισότιμη συμμετοχή στην πόλη, ενώ θα λειτουργούσε αποτρεπτικά για οποιαδήποτε καταστροφή τους. Μια τέτοια στάση με όρους αποαποικιοποίησης θα δημιουργούσε ενδεχόμενα συνέχειες στις καθημερινές οικειότητες ενεργοποιώντας τον αναστοχασμό για τους κατεσταλμένους τρόπους ζωής στην πόλη.
Ο Μιλτιάδης Ζερμπούλης είναι κάτοχος διδακτορικού στην Κοινωνική Ανθρωπολογία από το τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Από το 2015 μέχρι το 2017 εργάστηκε ως επιστημονικός συνεργάτης στο τμήμα Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας και Λαογραφίας του Πανεπιστήμιου του Αμβούργου, όντας υπότροφος της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) και του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον. Από το 2017 μέχρι το 2021 διηύθυνε προγράμματα ενσωμάτωσης Προσφύγων και Μεταναστών της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Προσφύγων στον μη κυβερνητικό οργανισμό Multikulturelles Forum e.V που δραστηριοποιείται σε ζητήματα μετανάστευσης στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία της Γερμανίας. Από την 1η Ιουνίου εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης και αναπληρωτής διευθυντής στο Ινστιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης της Ακαδημίας της Αστυνομίας του Αμβούργου. Έχει διεξάγει επιτόπια έρευνα στη Γερμανία και στην Ελλάδα. Τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τον υλικό πολιτισμό, την ανθρωπολογία του χώρου, τον πολιτισμό του κράτους, την ανθρωπολογία των κοινωνικής τάξης, τις θρησκευτικές και εθνοτικές μειονότητες και τη μετανάστευση.
“‘Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας’: Ετεροπολιτική και Πολιτική της Φροντίδας στο πλαίσιο ενός οικοσυστήματος Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας”.
Αιμιλία Βουλβούλη (Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
Περίληψη
Η παρουσίαση αποτελεί μία προσπάθεια σκιαγράφησης εναλλακτικών μορφών πολιτικής συμμετοχής (ετεροπολιτικών) στο πλαίσιο ενός διαθεματικού συλλογικού εγχειρήματος, του Οικοσυστήματος Συνεργατισμού Καρδίτσας (ΟΣΚ), οι οποίες προάγουν τη συλλογική αυτοδιαχείριση κοινών αγαθών και μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά σε διαδικασίες δημοκρατικού μετασχηματισμού με κατεύθυνση μεγαλύτερη ισότητα και ελευθερία. Η έννοια της Ετεροπολιτικής περιγράφει τους τρόπους οργάνωσης αυτo-οργανωμένων εγχειρημάτων που παράγουν μία ‘άλλη’ πολιτική με όρους οριζοντιότητας και αυτοδιαχείρισης, εναλλακτική στην κατακόρυφη ιεραρχία της κρατικό-κεντρικής πολιτικής και συναντάται με την έννοια της Κοσμοπολιτικής που περιγράφει τη μετουσίωση των τοπικών κοσμοαντιλήψεων σε συλλογικούς πυρήνες δράσης από τα κάτω. Στο πλαίσιο αυτό, η παρουσίαση θα ξεκινήσει με μία συνοπτική παρουσίαση του ΟΣΚ και στη συνέχεια θα επικεντρωθεί στο Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας (ΚΓΚ) που αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά εγχειρήματα του οικοσυστήματος μέσα από το πρίσμα της Ηθικής της Φροντίδας όπως αυτή επιτελείται από τις γυναίκες του ΚΓΚ προς στις ωφελούμενες γυναίκες που αναζητούν στήριξη από το Κέντρο. Η επιτέλεση αυτή δημιουργεί μία ευνοϊκή συνθήκη ευδοκίμησης μίας ριζοσπαστικής πολιτικής φαντασίας και αυτή με τη σειρά της, συνεισφέρει στην επανοικειοποίηση του πολιτικού στη βάση συν-αισθημάτων (affect) που αναδύονται μέσα από αυτήν την πρακτική. Ταυτόχρονα καλλιεργεί μία συλλογική συνθήκη ύπαρξης όπου οι εμπλεκόμενες υποκειμενικότητες ανα/παράγονται μέσω της απο-αποικιοποίησης του πολιτικού από το ιεραρχικό κρατικο-κεντρικό μοντέλο άσκησής του αλλά και της παραδοχής ότι το ‘προσωπικό είναι πολιτικό’. Με αυτόν τον τρόπο, η Ηθική της Φροντίδας μετουσιώνεται σε ‘Πολιτική της Φροντίδας’. Μία πολιτική που αφορά σε προεικονιστικές, από κοινού πολιτικές πρακτικές (commoning) οι οποίες αμφισβητούν στην πράξη οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και έμφυλες ιεραρχίες και ηγεμονίες και απαντά σε ζητήματα ισότητας, δικαιοσύνης και δημοκρατίας.
Η Αιμιλία Βουλβούλη είναι κοινωνική ανθρωπολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Έχει σπουδάσει Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (SOAS, UCL). Έχει διεξάγει εθνογραφική έρευνα σε Τουρκία, Ελλάδα και ΗΠΑ. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην συλλογική δράση, στη μελέτη των κοινών (commons), στην εργασιακή επισφάλεια και στην πολιτική της καθημερινότηταςκαι έχει δημοσιεύσει συναφή κείμενα όπως τη μονογραφία From Environmentalism to Transenvironmentalism:The Ethnography of an Urban Protest in Modern Istanbul (Peter Lang 2008), το κεφάλαιο «‘Τίγρεις και μαντίλες της Ανατολίας’: Νεο-φιλελεύθερη επιχειρηματικότητα και Νέο-ισλαμικά ήθη σε μία πόλη της Κεντρικής Ανατολίας» στον συλλογικό τόμο, Εθνογραφία και καθημερινότητα στην ‘καθ’ ημάς Ανατολή’ (επιμέλεια Φ. Τσιμπιρίδου, Εκδόσεις Κριτική, 2020), τα άρθρα «The vicious circle of precarity: Being academic in the era of Neoliberalism and Authoritarianism» (Social Anthropology/Anthropologie Sociale, 2019) και «From Tarlabaşı to Gezi and beyond: The 2013 event in the conjuncture of Neoliberal times» (Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 2017).
“Για την αποαποικιοποίηση της εθνογραφικής πρακτικής”.
Πέννυ Τραυλού (Λέκτορας Πολιτιστικής Γεωγραφίας και Θεωρίας, Σχολή Αρχιτεκτονικής & Αρχιτεκτονικής Τοπίου, Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου)
Στην εισαγωγή του βιβλίου «Επιστημολογίες του Νότου», ο Buoventura de Sousa Santos προτείνει το Μανιφέστο για το BuenVivir, «τη καλή ζωή», σε αντιπαραβολή με το Μανιφέστο για Διανοούμενους- Ακτιβιστές. Καλεί για αντίσταση στην ΤΙΝΑ και την τριάδα του Παγκόσμιου Βορρά, τον καπιταλισμό, την αποικιοκρατία και τη πατριαρχία, και τον οραματισμό για τις πιθανότητες ενός εναλλακτικού κόσμου. Αυτό είναι ένα διπλό κάλεσμα: να αναγνωρίσουμε τη σημασία των επιστημολογιών του Νότου και την ανάγκη για πολιτική δράση. «Είναι μια εποχή επιστημολογικής φαντασίας που στοχεύει στην ανανέωση της πολιτικής φαντασίας […] για την ενίσχυση των κοινωνικών αγώνων ενάντια στην κυριαρχία» (Santos 2018: 126-127).
Με γνώμονα τα δύο μανιφέστα του Santos, η παρουσίαση θα εστιάσει στον τρόπο με τον οποίο η σκέψη από τον Νότο απαιτεί μια επιστημονική αποαποικιοποίηση της «εθνογραφικής πρακτικής». Η ερώτηση εδώ είναι πολύ απλή: Ποιά είναι τα μεθοδολογικά εργαλεία που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε με άλλους/ες για έναν εναλλακτικό κόσμο; Η παρουσίαση θα βασιστεί σε υλικό από την εθνογραφική επιτόπια έρευνα στο Μεντεγίν (Κολομβία) και στην Αθήνα (Ελλάδα) – δύο πόλεις που αμφισβητούν τη διχοτομία του κέντρου και της περιφέρειας, Παγκόσμιου Βορρά και Νότου – κατά τα τελευταία 6 χρόνια, μια εποχή κοινωνικοπολιτικής αναταραχής. Η εθνογραφική μελέτη εξετάζει την άυλη πολιτιστική κληρονομιά όπως αυτή τη στιγμή κατασκευάζεται στο πλαίσιο της καθημερινής αντίστασης και αγώνων για τη δημιουργία πολιτιστικών κοινών, κοινών γνώσεων και πρακτικών, στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στον καπιταλισμό, την αποικιοκρατία και την πατριαρχία. Η από-εκμάθηση (unlearning), η ριζοσπαστική φαντασία, η σκέψη με άλλους/ες/α, είναι μερικά από τα μεθοδολογικά εργαλεία που έχουν πειραματιστεί και δοκιμαστεί σε όλη την εθνογραφική επιτόπια εργασία, για να καταστεί ορατό ένα αναδυόμενο δίκτυο πολλαπλών γνώσεων.
Η Πέννυ Τραυλού είναι Λέκτορας Πολιτιστικής Γεωγραφίας και Θεωρίας (Σχολή Αρχιτεκτονικής & Αρχιτεκτονικής Τοπίου) στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Το ερευνητικό της έργο επικεντρώνεται στην πολιτική του δημόσιου χώρου, της κοινωνικής δικαιοσύνης, των κοινών, των συνεργατικών πρακτικών, των πολιτιστικών τοπίων και της εθνογραφίας. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το UK Research Council. Από το 2011, πραγματοποιεί εθνογραφική έρευνα για τις πρακτικές συνεργασίας σε αναδυόμενα δίκτυα (π.χ. δημιουργούς ψηφιακών μορφών τέχνης, πρωτοβουλίες συνεργατικής οικονομίας, μετατοπισμένους μετανάστες και πρόσφυγες).Η πιο πρόσφατη έρευνά της αφορά τα πολιτιστικά κοινά στην Κολομβία και τα δίκτυα αλληλεγγύης στην Αθήνα. Παράλληλα με την ακαδημαϊκή της πορεία, η Πέννυ Τραυλού είναι ακτιβίστρια σε θέματα των αστικών κοινών και της χωρικής δικαιοσύνης. Είναι συνδιευθύντρια του Φεμινιστικού Αυτόνομου Κέντρου Έρευνας (https://feministresearch.org/).
“Από τον εσωτερικό αποκλεισμό στην κοσμοπολιτική”
Μιχάλης Μπαρτσίδης (Δρ. Πολιτικής Φιλοσοφίας, Διδάσκων ΕΑΠ, Επιστημονικός Διευθυντής Ινστιτούτο Πουλατζάς)
Περίληψη:
Στο πλαίσιο του κλασικού κοσμοπολιτισμού κυριαρχούσε το καθολικό ιδεώδεςτης γραμμικής προόδου της ανθρωπότητας προς την ένωση της με ορίζοντα τον κόσμο ως ειρηνικής, πολιτισμένης και αδερφωμένης. Το ιδεώδες αυτό χρησίμευσε ως κοινή παράσταση ατόμων, ομάδων και τάξεων εμπνέοντας τις αντίστοιχες πρακτικές. Ωστόσο, πριν αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια του 20ου αι., μια σειρά από ιστορικά γεγονότα (αποικιοκρατία, Ολοκαύτωμα, κ.ά.) και διαδικασίες (κατάρρευση νεωτερικών ενοποιητικών ιδεολογιών, μεταναστευτικές κινήσεις, διαιώνιση ποικίλων ανισοτήτων κ.λπ.) διέλυσαν την προοπτική αυτή, καταλείποντας ένα πεδίο ετερογενών παραστάσεων της ανθρωπότητας ως διηρημένης με πολλαπλές χρονικότητες. Σήμερα, πλέον, δεν παρατηρούνται απλώς ανισότητες αλλά η παγίωσή τους μέσω της άρθρωσής τους με τους ποικίλους αποκλεισμούς σε μια ιδιαίτερη και παράδοξη κοινωνική, πολιτισμική και ανθρωπολογική συνθήκη: ζούμε και πράττουμε μέσα σε μια καθολικότητα χωρίς καθολικό ιδεώδες.
Η απουσία καθολικού ιδεώδους μετατρέπεται σε εσωτερικό μπλοκάρισμα της διαδικασίας παραγωγής ταυτοτήτων ατομικών και συλλογικών. Στη συνθήκη εσωτερικού αποκλεισμού τα ανθρώπινα υποκείμενα μετεωρίζονται, σχεδόν υστερικά θα λέγαμε, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν κάποιο μοντέλο μετασχηματισμού των παθών σε λόγο, των βιωμάτων σε σκέψη, στενεύουν τον εσωτερικό χώρο- όριο από το οποίο βλέπουν το άπειρο του κόσμου ως ολοένα και πιο πεπερασμένο.
Οι νεωτερικές κοσμοπολιτικές δυτικές αξίες λειτούργησαν, συγχρόνως, και ως ηγεμονικές διακρίσεις, ιεραρχίες οι οποίες επεβλήθησαν πάνω σε μια τεράστια ποικιλία άλλων γνώσεων, κοσμολογιών και πρακτικών των λαών, φυλών, κοινοτήτων του παγκόσμιου Νότου, οδηγώντας σε μια διαρκή «γνωσιοκτονία» της πολλαπλής «μήτιδος» του κόσμου, σε απώλεια κυριαρχίας και δυνατότητας χειραφέτησης.
Μεταβαίνοντας στην decolonial συνθήκη, οι εν λόγω ιεραρχίες, διακρίσεις και αποκλεισμοί που οδηγούν στην υπερβολική βία, συνεχίζονται τώρα στο εσωτερικό των δυτικών χωρών εσωτερικεύοντας, τρόπον τινά, τα όρια-εμπόδια-φραγμούς που είχαν επιβληθεί στους άλλους του «υπόλοιπου κόσμου».
Αντιτάσσουμε πρακτικές κοσμοπολιτικής που αμφισβητούν κοινωνικές ιεραρχίες, έμφυλες κυριαρχίες και πολιτισμικές ηγεμονίες. Σε μια διατομική οντολογία συγκρότησης της σχέσης και των υποκειμένων ο δεσμός βρίσκεται μέσα μας και συγχρόνως έξω στις κοινές πρακτικές, βιώματα, εμπειρίες, εικόνες και θεσμούς. Αντί των διαιρετικών και αποσχιστικών πρακτικών προτιμούμε τις διατομικές (transindividual) πρακτικές συμπερίληψης, εμπειρίες φροντίδας, αλληλεγγύης, αυτονομίας, χειραφέτησης και αγάπης που οδηγούν στη διέλευση του εσωτερικού ορίου.
Παρουσιάζουμε Παραδείγματα: 1. Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ- Κοινωνικό Εργαστήριο Θεσσαλονίκης: ένα παράδειγμα αλλαγής της πολιτικής, μια εμπειρία κοσμο-πολιτικής με εστίαση στο “Cosmopolit seminar”, το οποίο εμπνεύστηκε από τα Caracoles στην Τσιάπα-Ζαπατίστας. 2. Θεσσαλονίκη 2000-2018 ως παράδειγμα κοσμοπολιτικής.
Γιατί έχει σημασία στο decolonial πλαίσιο μια τέτοια διπλή κίνηση επιστροφής και διεύρυνσης; Αφενός διότι πρόκειται για κινήματα και παραδείγματα όπου αναδύθηκε η χαμένη γνώση αλλά ηττήθηκαν. Ωστόσο ήταν μια συνάντηση γόνιμη, έκανε αλλιώς πολιτική και τώρα επιστρέφουμε σε αυτά για να τα αναγνωρίσουμε σε μια συμπεριληπτική ιστορία. Αφετέρου διότι αρθρώνοντάς τα με την πλανητική κρίση αποσκοπούμε σε μια διατομική μη ανθρωποκεντρική κοσμολογία- οντολογία.
Ο Μιχάλης Μπαρτσίδης, διδάσκει Φιλοσοφία στο ΕΑΠ και είναι Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα: Φιλοσοφία και πολιτική στο έργο του Etienne Balibar. Εκπόνησε και υποστήριξε τη μεταδιδακτορική του Θέση (postdoc) στον Τομέα Φιλοσοφίας του ΑΠΘ με θέμα «Διασχίζοντας το “εσωτερικό όριο”, Έρευνες Πολιτικής Ηθικής». Δίδαξε στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ., στο ΠΜΣ του Παντείου Πανεπιστημίου και σε άλλα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Tα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται στον χώρο της Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Φιλοσοφίας και της Πολιτικής Φιλοσοφίας (μέρος δε σε συνεργασία με Πολιτική Ανθρωπολογία) όπως στο: Μπαρτσίδης, Μιχάλης (2014). Διατομικότητα, Κείμενα για μια Οντολογία της Σχέσης Εισαγωγή, Επιλογή των κειμένων, Επιμέλεια του τόμου/ [μτφρ. Λουκία Μάνο]. Αθήνα :Νήσος.
“Προσφυγικό σε κρίσιμα χρόνια: θυμικός κοσμοπολιτισμός και κριτικός τοπικισμός”.
Ιωάννα Λαλιώτου ( Αναπλ. Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας και Διαπολιτισμικών Σχέσεων, Αντιπρύτανης Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Περίληψη
Σε αυτή την παρουσίαση ανασύρονται δύο κομβικές έννοιες που προέρχονται από το πεδίο και την βιβλιογραφία της μεταποικιακής σκέψης: ο θυμικός κοσμοπολιτισμός και ο κριτικός τοπικισμός. Και οι δύο αυτές έννοιες υπήρξαν κομβικές ως προς την σχέση μεταποικιακής θεωρίας, πλανητικότητας και ακτιβισμού από το 2000 και μετά. Με ενδιαφέρει η «επίσκεψη» αυτών των δύο όρων σε σχέση με τις αναδιαμορφώσεις το προσφυγικού πεδίου στην Ανατολική Μεσόγειο και την Ελλάδα την τελευταία δεκαετία. Παρουσιάζονται οι βασικές εννοιολογικές συντεταγμένες αυτών των όρων μέσα από επιλεκτικές βιβλιογραφικές αναφορές, κυρίως σε διατυπώσεις δύο θεωρητικών, της Γκαγιάτρι Σπίβακ και του Πωλ Γκίλροϋ. Στη συνέχεια γίνεται μια προσπάθεια σύνδεσης αυτών δύο εννοιών με την συγκαιρινή πραγματικότητα του προσφυγικού, με αναφορά ιδιαίτερα στην Ελλάδα και ειδικότερα στις εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας. Περιγράφεται ένας προβληματισμός που αφορά τις αναδιαμορφώσεις του προσφυγικού πεδίου με αναφορά και σε σύνδεση με δύο ετερόκλητα, αλλά διαπλεκόμενα ενδεχομένως, πλανητικά αλλά και γεωπολιτικά εντοπισμένα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας: την οικονομική-δημοσιονομική κρίση του 2008- και την σύγχρονη πανδημική κρίση. Τα τελευταία δύο χρόνια οι αντινομίες που αφορούν την σχέση μεταξύ προσφυγικού και εθνικού κράτους εντάθηκαν μέσα από τις πανδημικές συνθήκες. Η πανδημία άνοιξε ένα νέο πεδίο κρατικής παρέμβασης στη δημόσια και ιδιωτική ζωή των πολιτών και αναδιαμορφώνει σήμερα το νόημα της πλανητικότητας. Ζητήματα δημοκρατίας, κράτους, κινητικότητας, ορίων και περιορισμών ανα-τοποθετούνται σήμερα στο πλαίσιο της πανδημικής συγκυρίας.
Η Ιωάννα Λαλιώτου είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας και Διαπολιτισμικών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Είναι Αντιπρύτανης Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Συγγραφέας του βιβλίου Transatlantic Subjects. Acts of Migration and Cultures of Transnationalism between Greece and America (Chicago: Chicago University Press, 2004) και επιμελήτρια και συγγραφέας του συλλογικού τόμου Women migrants between the East and the West: Gender, mobility and belonging in contemporary Europe (London: Berghan, 2007). Τα ερευνητικά και διδακτικά της ενδιαφέρονται αφορούν την πολιτισμική ιστορία, υποκειμενικότητα, μεταναστευτικές σπουδές, κινητικότητα, ουτοπία. Το πιο πρόσφατο βιβλίο της κυκλοφόρησε με τον τίτλο Ιστορία του Μέλλοντος. Πως ο 20ος αι. Φαντάστηκε έναν «άλλο κόσμο» (Αθήνα, ΕΚΤ, 2017). Έχει υπάρξει Fulbright Visiting Scholar και Andrew Mellon Visiting Professor στο Columbia University.
