Μήνας: Μάρτιος 2024

ΕΘΝΟΓΡΑΦΕΙΝ
Κριτικοί διάλογοι, επιστημολογικές προκλήσεις,
εμπειρίες πεδίου, δημιουργικά κείμενα

«Επανεξετάζοντας σύνορα και όρια: Ανθρωπολογικές οπτικές και δημόσιες παρεμβάσεις»

«Επανεξετάζοντας σύνορα και όρια: Ανθρωπολογικές οπτικές και δημόσιες παρεμβάσεις»

Ο 4ος κύκλος των διαδικτυακών σεμιναρίων ΕΘΝΟΓΡΑΦΕΙΝ, που ξεκινάει τον Οκτώβριο του 2023 με τον τίτλο “Επανεξετάζοντας τα σύνορα και τα όρια: Ανθρωπολογικές οπτικές και δημόσιες παρεμβάσεις“, με αφετηρία τη μελέτη των γεωπολιτικών συνόρων, διερευνά τα φαινόμενα και τις διεργασίες που καταγράφονται στις συνοριακές περιοχές εθνικών κρατών καθώς και τις πολλαπλές επιπτώσεις που αυτά επιφέρουν στους μεθοριακούς πληθυσμούς.

Η μελέτη των συνόρων και των ορίων, παρότι, συχνά εμπεριέχει την κατανόηση της σχέσης μεταξύ του ‘εντός και του ‘εκτός, ή του “Εαυτού” και του “Άλλου”, αναζητά, στην πραγματικότητα, πολλαπλά, ταυτόχρονα, παράλληλα και επάλληλα όρια στο πλαίσιο πολυεπίπεδων, συνυπαρχουσών αλλά όχι πάντα συνδεόμενων διαδικασιών. Η κοινωνική πραγματικότητα των συνοριακών περιοχών διαμορφώνεται υπό την επίδραση των ιστορικών συνθηκών, υπόκειται σε κοινωνικοπολιτικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς και χαρακτηρίζεται από θεσμικά οργανωμένες ασύμμετρες σχέσεις εξουσίας. Η πολύπλοκη (ανα)διαμόρφωσή τους εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της συνεχούς αλληλεπίδρασης μεταξύ κινητικότητας, περίκλεισης, επικοινωνίας, συνύπαρξης, ανταλλαγής, ομοιότητας, διαφορετικότητας, διαχωρισμού, αποκλεισμού, διαίρεσης, σύνδεσης και αποσύνδεσης. 

Η ανθρωπολογική μελέτη των γεωπολιτικών συνόρων συστηματοποιήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, βασιζόμενη, αρχικά, σε δύο υποδείγματα: τη μελέτη των συνόρων μεταξύ ΗΠΑ-Μεξικού και των συνόρων μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών. Στις μέρες μας, η ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων και των πολιτισμικών διαδικασιών σε συνοριακές περιοχές αποδίδεται με τον όρο “σπουδές συνόρων”, ο οποίος περιγράφει έναν εξειδικευμένο πολυ-επιστημονικό πεδίο. 

Η σύγχρονη ανθρωπολογική μελέτη του συνόρου έχει διευρύνει την αναλυτική και εννοιολογική ισχύ των εννοιών του συνόρου και του ορίου μέσα από καινοτόμες προσεγγίσεις και εννοιολογικά πλαίσια, όπως οι διασταυρούμενες τοποθεσίες (crosslocations), και οι μέθοδοι και οι επιστημολογίες της απο-αποικιοποίησης. Παράλληλα, καταγράφονται νέα ερμηνευτικά εργαλεία για τη μελέτη της πολιτικής, της διασυνοριακής κινητικότητας, της υλικότητας, της διεθνικότητας, των τοπολογιών και των γενεαλογιών της μεταναστευτικής και προσφυγικής εμπειρίας, της οικονομίας των συνόρων, και των πολιτικών που εφαρμόζουν τα έθνη κράτη αναφορικά με τη χωρική και πολιτισμική ποικιλομορφία, τα ζητήματα των μειονοτήτων και την επιτελεστική κουλτούρα.

Ο 4ος κύκλος των διαδικτυακών σεμιναρίων ΕΘΝΟΓΡΑΦΕΙΝ εξετάζει κριτικά τις θεωρητικές, επιστημολογικές και μεθοδολογικές πολυπλοκότητες που περιβάλλουν την εθνογραφική μελέτη των γεωπολιτικών συνόρων και τις από τα πάνω διχοτομήσεις. Επιπλέον, συζητά τη δυνατότητα της ανθρωπολογίας ως επιστημονικού λόγου, να αναδείξει τις από τα κάτω φωνές που επικαλύπτονται ή παραμελούνται από τα μεγάλα αφηγήματα και να συμβάλει σε έναν συμπεριληπτικό διάλογο, στη δημόσια σφαίρα, που αποκαλύπτει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας. 

8 Απριλίου 2024

“The Georgian-Russian Border: Perspectives from the Periphery”

Florian Muehlfried 
Professor of Social Anthropology at Ilia State University (Georgia)

8/4/2024

Florian Muehlfried:  The Georgian-Russian Border: Perspectives from the Periphery
In my presentation, I will trace the transformation of the border between Georgia and Russia from soft to hard based on the example of the Georgian highland region Tusheti. After the breakdown of the Soviet Union, the border region was managed flexibly and “from below”. This was followed by an internationalisation of border guarding and attempts to its spiritual fortification. These three phases of border guarding can be related to three different models of the state, and of being a citizen. 

Florian Mühlfried is a Professor of Social Anthropology at Ilia State University. His publications include the monographs Mistrust: A Global Perspective (2019) and Being a State and States of Being in Highland Georgia (2014), the edited volume Mistrust: Ethnographic Approximwations (2018), as well as the co-edited volumes Sacred Places, Emerging Spaces: Religious Pluralism in the Post-Soviet Caucasus (2018) and Exploring the Edge of Empire: Soviet Era Anthropology in the Caucasus and Central Asia (2011).

Μόνο όσοι/ες συμμετέχοντες/ουσες, επιθυμούν να λάβουν βεβαιώσεις παρακολούθησης κάνουν εγγραφή στην παρακάτω φόρμα: https://forms.gle/gk4SijYeUL4rj2NS9

H φόρμα εγγραφής θα δέχεται απαντήσεις μία εβδομάδα πριν τη διεξαγωγή του σεμιναρίου, δηλαδή από 1/4/24 έως 8/4/24.

Τα σεμινάρια διεξάγονται ημέρα Δευτέρα και ώρα 16:00-18:00

————————————————————————–

Πλατφόρμα Σεμιναρίων: ZOOM

Link  https://zoom.us/j/8364531775?pwd=OVg3YVZlbmVCYWs3S0JYcEFGYlV1QT09
Meeting ID: 836 453 1775     Passcode: KB2JKa

ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Ο Τομέας Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων διοργανώνει Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, το Εργαστήριο Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών  Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και τον Δήμο Κόνιτσας από 30.11 έως 1.12 του 2024 στην Κόνιτσα.
Παρακαλούνται οι ενδιαφερόμενοι επιστήμονες και εκπρόσωποι Πολιτιστικών Φορέων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αποστείλουν τίτλο εισήγησης και περίληψη μέχρι 250 λέξεις έως τις 15 Ιουλίου 2024 στην παρακάτω διεύθυνση: ofaturu@uoi.gr

ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ:  ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Τις τελευταίες δεκαετίες στο πεδίο των ευρύτερων ανθρωπολογικών και πολιτισμικών σπουδών τείνει να κυριαρχήσει, από τη μια, η έννοια της «πολιτισμικής κληρονομιάς», και από την άλλη ο όρος  «άυλη πολιτιστική κληρονομιά», που τείνει να αντικαταστήσει τους όρους «λαϊκός πολιτισμός», «παράδοση» και «folklore». Τόσο κατά το παρελθόν όσο και σήμερα η διαχείριση της πολιτισμικής κληρονομιάς συνδέεται με την επίκληση της αυθεντικότητας, με πολιτικές της ταυτότητας καθώς και με την ανάδειξή της ως οικονομικού πόρου (π.χ. στο πλαίσιο δράσεων τοπικής/βιώσιμης ανάπτυξης, πολιτιστικού τουρισμού, πιστοποίησης και ανάδειξης παραδοσιακών προϊόντων και επαγγελμάτων κτλ.)

Η δημόσια συζήτηση για τα θέματα αυτά αναπτύχθηκε τα τελευταία είκοσι χρόνια με τη σταδιακή κατίσχυση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003) στο πλαίσιο των δημόσιων πολιτικών, όπως αυτές ασκούνται από το κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και τους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών. Οι νέες έννοιες και εν γένει οι καινοτομίες που εισήγαγε η Σύμβαση, όπως η ανάδειξη της έννοιας της «διαφύλαξης» σε αντίστιξη με εκείνη της «προστασίας» της πολιτισμικής κληρονομιάς και η απόδοση πρωτεύοντα ρόλου στις κοινότητες φορέων/κοινότητες κληρονομιάς, δημιούργησαν αφενός μια νέα παγκόσμιας απήχησης νοηματοδότηση όσων συνήθως αναγνωρίζουμε ως λαϊκό πολιτισμό, υλικό πολιτισμό, προφορική παράδοση, μνημεία λόγου, και αφετέρου μια «κουλτούρα αξιολόγησης» των πολιτισμικών εκφράσεων και πρακτικών.

Από την άλλη πλευρά, σε μια από «τα κάτω προσέγγιση» είναι οι ίδιες οι λεγόμενες τοπικές κοινωνίες που θέτουν επί τάπητος το αίτημα της ανάπτυξης, στην οποία, συνήθως, η ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς παίζει σημαντικό ρόλο. Ως προς αυτό, οι τοπικές κοινωνίες προτάσσουν μάλιστα τις δικές τους προτεραιότητες και στρατηγικές με τις οποίες καθίστανται κάθε άλλο παρά άβουλοι δρώντες, οι οποίοι εφαρμόζουν παθητικά πολιτικές που εκπορεύονται από αλλού. 

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, σχετικά με την ερευνητική παρουσία και την ακαδημαϊκή συζήτηση και μακράν της αποστασιοποιημένης παρατήρησης, δημιουργούνται  οι προϋποθέσεις περαιτέρω δημόσιας πια εμπλοκής extra muros, τόσο της Λαογραφίας, όσο και της Ανθρωπολογίας στις σχετικές δημόσιες πολιτικές.

Στο συνέδριο καλούνται οι συμμετέχοντες/συμμετέχουσες να υποβάλουν προτάσεις ανακοινώσεων, ενδεικτικά αλλά όχι αποκλειστικά, σχετικές με τις παρακάτω θεματικές ενότητες:

• Με ποιους όρους και ποιες προϋποθέσεις η Ανθρωπολογία και η Λαογραφία μπορούν να συμμετάσχουν στις δημόσιες πολιτικές διαχείρισης της πολιτισμικής κληρονομιάς, όπως αυτές σχεδιάζονται και εφαρμόζονται τόσο από τους επίσημους φορείς, όσο και από τις ίδιες τις κοινότητες φορέων/κοινότητες κληρονομιάς;

• Υπάρχουν  παραδείγματα τέτοιας συμμετοχικής διαχείρισης της πολιτισμικής κληρονομιάς που μπορούν να αποτελέσουν καλές πρακτικές;

• Έχουν θέση οι ανθρωπολόγοι και οι λαογράφοι μεταξύ εκείνων που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν προγράμματα τοπικής ανάπτυξης; Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος τους;

• Πώς συγκροτούνται οι διαδικασίες που πιστοποιούν σε ένα ευρύτερο κοινό την πολυδύναμη αξία των πολιτισμικών εκφράσεων και πρακτικών, ως είδος οικολογίας γνώσεων και «ευ ζην», πέρα από την αυθεντικότητα;

• Πώς οι διάφοροι πολιτιστικοί φορείς που επικαλούνται την πολιτισμική κληρονομιά και την παράδοση (π.χ. πολιτιστικοί σύλλογοι, πολιτιστικοί οργανισμοί των θεσμών αυτοδιοίκησης, χορευτικοί όμιλοι, όσοι απασχολούνται επαγγελματικά με τον τουρισμό) μπορούν να εμπλουτίσουν τους ορίζοντές τους,  ενσωματώνοντας εργαλεία, έννοιες και κριτικές αποτιμήσεις των ευρύτερων ανθρωπολογικών σπουδών;  

• Μπορεί η πολιτισμική κληρονομιά να αποτελέσει πεδίο αντίδρασης για την ανάπτυξη αντι-ηγεμονικών σχεδίων και την αντιμετώπιση ανισοτήτων και αποκλεισμών που πυροδοτούν οι οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές κρίσεις;

• Ποιες μπορεί να είναι οι ερευνητικές προτεραιότητες και τα διλήμματα μιας δημόσιας ή/και εφαρμοσμένης Ανθρωπολογίας/Λαογραφίας στην Ελλάδα σήμερα;

• Πώς η Ανθρωπολογία και η Λαογραφία μπορούν να συνομιλήσουν με την ανάγκη των τοπικών κοινωνιών για επιβίωση στη συνθήκη ερημοποίησης και περαιτέρω επαρχιοποίησης της υπαίθρου, της αστυφιλίας, της φτώχειας και της ανεργίας, χωρίς να θυσιάσουν τον πυρήνα του επιστημολογικού και μεθοδολογικού τους διακυβεύματος σχετικά με την κριτική αποτίμηση του πολιτισμού και του εκσυγχρονισμού, της εθνικής ηγεμονίας και των τοπικών οικολογιών γνώσης; 

Βασική Έρευνα Κύκλος Η’, Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Μακεδονίας, 2023-2024

Ελένη Σιδέρη, Βασική Ερευνήτρια
Τρεις γενιές γυναικών-δημιουργών του γεωργιανού σινεμά που ανήκουν στην ίδια οικογένεια θα αποτελέσουν τη  βάση για  αυτήν την έρευνα που έχει ως στόχο την ανάδειξη της έννοιας της  μνήμης και της ιστορίας μέσα  από βιωμένες εμπειρίες και καλλιτεχνική δημιουργία καθώς και την εννοιολόγησή τους μέσα από  την κατηγορία της γενεαλογίας.  Δεύτερον, δίνοντας τον  πρώτο λόγο  σε μια θηλυκή γενεαλογία, από την γιαγιά στην εγγονή, σε μια περιοχή πατριαρχικής κοινωνικής οργάνωσης, όπως ο Καύκασος, η έρευνα  θα ρίξει φως στους τρόπους που η γενεαλογία μπορεί  να παραχθεί πέρα ή συμπληρωματικά  με  ουσιακρατικούς και  βιολογικούς περιορισμούς  και λόγους, μέσα από  ευφάνταστους τρόπους καλλιτεχνικής δημιουργίας σε συνομιλία με άλλα ευρωπαϊκά ρεύματα και δίκτυα παρά τις ιδεολογικές αγκυλώσεις  του Ψυχρού Πολέμου ή τις περιφερειακές ανισότητες που προέκυψαν από  το μετασοσιαλιστικό εξευρωπαϊσμό. Τρίτον, η έρευνα θα διερευνήσει  την έννοια του δημιουργού που από τη δεκαετία του 1960 ταυτίστηκε με μια υπερεθνική κινηματογραφική παραγωγή, ‘Ευρωπαϊκός κινηματογράφος’, η οποία διαπερνούσε το ιδεολογικό τείχος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά είχε σαφή έμφυλα και ταξικά χαρακτηριστικά. Επίσης θα εξετάσει το πως αυτές οι τρεις γυναίκες δημιουργοί εμπλουτίζουν και διευρύνουν την έννοια του δημιουργού ως έμφυλα ιστορικά  και καλλιτεχνικά υποκείμενα παράγοντας νέες κοινωνικές και πολιτισμικές ερμηνείες. Τέλος συνδυάζοντας, μέσα από την πολυτροπικότητα, διαφορετικές μεθόδους έρευνας (βιβλιογραφική έρευνα, συνεντεύξεις, φιλμική ανάλυση, αυτοβιογραφικά κείμενα κα.) θα διερευνηθούν τα όρια της εθνογραφίας σε σχέση με μια ιστορία που διαπερνά το παρελθόν των ιδεολογικών τειχών για να μιλήσει για το παρόν του εξευρωπαϊσμού και της ευρωπαϊκότητας.
Η έρευνα θα  αναζητήσει απαντήσεις ενδεικτικά στα παρακάτω:

1.Με ποιους μνημονικούς/υλικούς/ αισθηματικούς τρόπους ανα-παράγονται οι θηλυκές γενεαλογίες;

2.Με ποιους τρόπους αυτές οι γενεαλογίες παράγουν την έννοια της περιοχής που συχνά χρησιμοποιείται για να διαμορφώσει ένα  πλαίσιο ανάλυσης ιστορικών εμπειριών και πολιτισμικής μνήμης;

3.Πώς η πολυτροπική εθνογραφία που συνδυάζει λόγους, κινηματογραφικό υλικό και βιωμένες εμπειρίες εξυφαίνεται  ανάμεσα στη μυθοπλαστική και την εθνογραφική αφήγηση και πώς μπορεί να φέρει στην επιφάνεια λόγους, μνήμες και αισθήματα που είχαν παραγκωνιστεί από την εθνική μνήμη και ιστορία;

Τα μέλη του Εργαστηρίου Πολιτισμού-Συνόρων-Φύλου, Ιωάννης Μάνος, αναπληρωτής καθηγητής της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, και η Δρ. Γεωργία Ρίνα συμμετέχουν, ως ερευνητική ομάδα, στο πρόγραμμα HORIZON με τίτλο ” CHALLENGES AND INNOVATIVE CHANGES IN RESEARCH ETHICS REVIEWS [CHANGER]”. Πρόκειται για ένα έργο αιχμής, το οποίο ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2024 και θα ολοκληρωθεί το Δεκέμβριο του 2027 και έχει ως στόχο να μεταμορφώσει ριζικά το τοπίο της ηθικής αξιολόγησης της έρευνας.
Το CHANGER έχει σχεδιαστεί για να προωθήσει καινοτόμες αλλαγές στις αξιολογήσεις της έρευνας για ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα, ενισχύοντας την ικανότητα των ερευνητών/τριών και των Επιτροπών Δεοντολογίας της Έρευνας (ΕΗΔΕ) να συμπεριλάβουν τα δεοντολογικά ζητήματα που τίθενται από τη χρήση νέων τεχνολογιών και την εμφάνιση νέων ερευνητικών πρακτικών. Οι κεντρικοί στόχοι του προγράμματος περιλαμβάνουν:
-Ενίσχυση των ικανοτήτων των ερευνητών/τριών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την ηθική και δεοντολογία της έρευνας
-Υποστήριξη των ΕΗΔΕ για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων προκλήσεων
-Εκπαίδευση εμπειρογνωμόνων της δεοντολογίας της έρευνας
-Συμβολή στο σχεδιασμό πολιτικών ώστε να εξασφαλιστεί η ευθυγράμμιση της έρευνας με τα σύγχρονα δεοντολογικά πρότυπα.
Συνεργαζόμαστε με μια πολυποίκιλη ομάδα ειδικών σε θέματα δεοντολογίας της έρευνας, οι οποίοι/ες προέρχονται από τις κοινωνικές, βιοϊατρικές και φυσικές επιστήμες. Πολλοί/ές από τα μέλη του προγράμματος, είναι ή υπήρξαν μέλη των ΕΗΔΕ τόσο σε χώρες της ΕΕ όσο και σε τρίτες χώρες, μέλη των εθνικών συμβουλίων/επιτροπών δεοντολογίας και εμπειρογνώμονες δεοντολογίας για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το Εργαστήριο/Πολιτισμός-Σύνορα-Φύλο, συμμετέχει στις Ημέρες Ευρωπαϊκής Ανθρωπολογίας (European Anthropology, Days in Greece 2024 ΣΚΑΕ – Σύλλογος Κοινωνικών Ανθρωπολόγων Ελλάδας), με ένα διαδικτυακό σεμινάριο στις 14/3/2024. Αφορά στην παρουσίαση μιας συλλογικής εθνογραφικής εμπειρίας πεδίου, στο πλαίσιο της ερευνητικής δράσης, «Δημόσια ανθρωπολογία και κριτική εθνογραφία. Λαϊκά Δρώμενα στην περιοχή της Δράμας και οι προκλήσεις της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς», που εκπονείται από το Culture-Borders-Gender/LAB σε συνεργασία με τον Μορφωτικό, Πολιτιστικό Σύλλογο Καλαμπακίου Δράμας (Αθανασία Θεοδωρίδου (Πρόεδρος) Athanasia Theodoridou Ερευνητική ομάδα: Φ. Τσιμπιρίδου (επ. υπεθ.) Fotini Tsibiridou Δ. Καταϊφτής Dimitris Kataiftsis, Ν. Μανώλας Nikos Manolas, Α. Μητροπάνου Anas Tasia

zoom link: https://us06web.zoom.us/j/84454977279?pwd=pALbkousabbfjetVU410D3UMbA4bHb.1 

Δείτε όλο το πρόγραμμα στον σύνδεσμο που ακολουθεί:

https://anthroassociation.gr/en/european-anthropology-days-in-greece-2024/?fbclid=IwAR0NkMeyfhtKOXWqp_RyVisF3zmhY86aE79S3igroYlWG_hcS8yoQEDOdYs

«Δημόσια ανθρωπολογία και κριτική εθνογραφία. Λαϊκά Δρώμενα στην περιοχή της Δράμας και οι προκλήσεις της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς», που εκπονείται από το Culture-Borders-Gender/LAB σε συνεργασία με τον Μορφωτικό, Πολιτιστικό Σύλλογο Καλαμπακίου Δράμας (Αθανασία Θεοδωρίδου (Πρόεδρος). Η Ερευνητική ομάδα: Φ. Τσιμπιρίδου (επ. υπευθ.) Fotini Tsibiridou Δ. Καταϊφτσής Dimitris Kataiftsis, Ν. Μανώλας Nikos Manolas, Α. Μητροπάνου Anas Tasia

ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Δ’ ΚΥΚΛΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ΕΘΝΟΓΡΑΦΕΙΝ (2023-2024)

Επανεξετάζοντας σύνορα και όρια:
Ανθρωπολογικές οπτικές και δημόσιες παρεμβάσεις

Performance οίκαδε (Αλέξανδρος Πλωμαρίτης)
[Επιλογή: Δρ. Χριστίνα Γραμματικοπούλου

Τα σεμινάρια του Δ’ Κύκλου Εθνογραφείν (2023-2024) που είχαν προγραμματιστεί για τις 11 Μαρτίου και 1 Απριλίου 2024 δεν θα πραγματοποιηθούν και το πρόγραμμα των διαλέξεων αναπροσαρμόζεται ως εξής:

8 Απριλίου 2024

“The Georgian-Russian Border: Perspectives from the Periphery”

Florian Muehlfried 
Professor for social anthropology at Ilia State University (Georgia)

15 Απριλίου 2024

“ΝΕΑ ΜΟΔΑ-НОВА МОДА-NEW FASHION: 
Υλικότητες, πολιτισμικές επιτελέσεις και συνοριακά καθεστώτα 
στη μεθόριο μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας” 

Ιωάννης Μάνος
Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

22 Απριλίου 2024

“Από τα κάτω δραστηριοποίηση και έξοδος από την κυπριακή οριακότητα” 

Παυσανίας Καραθανάσης 
Διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

8/4/2024

Florian Muehlfried:  The Georgian-Russian Border: Perspectives from the Periphery
In my presentation, I will trace the transformation of the border between Georgia and Russia from soft to hard based on the example of the Georgian highland region Tusheti. After the breakdown of the Soviet Union, the border region was managed flexibly and “from below”. This was followed by an internationalisation of border guarding and attempts to its spiritual fortification. These three phases of border guarding can be related to three different models of the state, and of being a citizen.

Florian Mühlfried is a Professor of Social Anthropology at Ilia State University. His publications include the monographs Mistrust: A Global Perspective (2019) and Being a State and States of Being in Highland Georgia (2014), the edited volume Mistrust: Ethnographic Approximwations (2018), as well as the co-edited volumes Sacred Places, Emerging Spaces: Religious Pluralism in the Post-Soviet Caucasus (2018) and Exploring the Edge of Empire: Soviet Era Anthropology in the Caucasus and Central Asia (2011).

15/4/2024 

Ιωάννης Μάνος: ΝΕΑ ΜΟΔΑ-НОВА МОДА-NEW FASHION: Υλικότητες, πολιτισμικές επιτελέσεις και συνοριακά καθεστώτα στη μεθόριο μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας
Οι περιοχές Φλώρινας και Битола (Μπίτολα), στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, αποτελούν μεθοριακούς τόπους, στους οποίους εκτυλίσσονται ποικίλες και ταυτόχρονες οικονομικές, πολιτικές πολιτισμικές και κοινωνικές διεργασίες. Στο πλαίσιο αυτών των διεργασιών αναμετρώνται ηγεμονικοί λόγοι με διαφορετικές χρονικότητες, νοηματοδοτούνται ποικίλες πρακτικές και υλικότητες και κατασκευάζονται και βιώνονται πολλαπλές κοινότητες. Οι διαδικασίες αυτές εκτυλίσσονται σε πολλαπλά πεδία κοινωνικής δράσης και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ή απλώς συνυπάρχουν ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο, χωρίς απαραίτητα να συνδέονται. Η ανακοίνωση αξιοποιεί το παράδειγμα του γεωγραφικού χώρου της Φλώρινας και της Битола για να εξετάσει τη σχέση ανάμεσα στην πολιτισμική επιτέλεση και τα γεωπολιτικά σύνορα. 
Η μεθόριος αυτή προσεγγίζεται ως μια διασταυρούμενη/διατεμνόμενη τοποθεσία (crosslocations), στην οποία διαφορετικές ταξινομητικές λογικές και μορφές ασύμμετρης εξουσίας διαγκωνίζονται για να επιβάλλουν τα δικά τους νοήματα για τη σημασία και την αξία ενός τόπου. Οι δύο περιοχές διαχωρίζονται πολιτικά και οικονομικά από διαφορετικά συνοριακά καθεστώτα όπως αυτά μεταξύ εθνικών κρατών, συνόρων της Ε.Ε. και της ζώνης Schengen αλλά, παράλληλα, δια-συνδέονται γεωγραφικά, πολιτισμικά και ιστορικά. Η ανακοίνωση αξιοποιεί εθνογραφικό υλικό για να συζητήσει τους τρόπους με τους οποίους οι μεθοριακοί πληθυσμοί παράγουν δυναμικά και ενεργητικά εκδοχές της σχέσης των ανθρώπων με τον τόπο μέσα από πολιτισμικές επιτελέσεις που περιλαμβάνουν τη γλώσσα, το χορό, το τραγούδι και τη μουσική.

Ο Ιωάννης Μάνος (imanos@uom.edu.gr) είναι αναπληρωτής καθηγητής της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Βαλκανικού Χώρου στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Α.Π.Θ. και Κοινωνική Ανθρωπολογία στα πανεπιστήμια Αμβούργου της Γερμανίας και Sussex της Μεγ. Βρετανίας. Είναι κάτοχος διπλώματος στη μεθοδολογία της κοινωνικής έρευνας από το Graduate School in Social Sciences του πανεπιστημίου Sussex και έχει εργαστεί ως Full Time Visiting Research Fellow στο Sussex European Institute. Είναι Europe regional editor του περιοδικού Teaching Anthropology (Royal Anthropological Institute, Λονδίνο).  Είναι, επίσης, ιδρυτικό μέλος του ακαδημαϊκού δικτύου για την Ανθρωπολογία και τα Βαλκάνια «Border Crossings», μέλος του Advisory Board και συν-επιμελητής των εκδοτικών του σειρών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στη ΝΑ Ευρώπη και συμπεριλαμβάνουν τα σύνορα και τις συνοριακές περιοχές, το χορό και τη μουσική ως επιτελεστικές μορφές του πολιτισμού, ζητήματα εθνικισμού και εθνοτισμού, πολιτικές του πολιτισμού και της διαφοράς, τη μετανάστευση, ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα, εκπαιδευτικές δομές και διαδικασίες, τη διδακτική της ανθρωπολογίας και την επιστημολογία και μεθοδολογία της έρευνας. Οι δημοσιεύσεις του περιλαμβάνουν άρθρα σε ελληνικούς και αγγλικούς συλλογικούς τόμους, περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων καθώς και συν-επιμέλειες συλλογικών τόμων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

22/4/2024

Παυσανίας Καραθανάσης: Από τα κάτω δραστηριοποίηση και έξοδος από την κυπριακή οριακότητα
Η παρουσίαση αντλεί από τη συνεχόμενη ερευνητική μου εμπειρία στη μοιρασμένη κυπριακή πρωτεύουσα, η οποία φιλοδοξεί να προσθέσει ένα κομμάτι στην κατανόηση του, κατά τ’ άλλα, πολύπλοκου Κυπριακού Προβλήματος. Εστιάζοντας στον κυπριακό διαχωρισμό, και στα όρια που αυτός δημιουργεί, εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους τα κοινωνικά υποκείμενα προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στους επίσημους περιορισμούς. Περιορισμοί κοινωνικοί, πολιτικοί και γεωγραφικοί, που, όμως, εκφράζονται και ως περιορισμοί στην ανάπτυξη της φαντασίας για ένα διαφορετικό αύριο. Ακολουθώντας σύγχρονες ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της έννοιας της οριακότητας, η ανάλυση ξεκινά από της εντός των τειχών Λευκωσία, έναν ενδιάμεσο αστικό χώρο –δίπλα στην Πράσινη Γραμμή– και επιχειρεί να εντάξει τις διαδικασίες που πραγματοποιούνται εκεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάλυσης της κυπριακής κοινωνίας μέσα στις συνθήκες που δημιούργησε η ελεγχόμενη επανασύνδεση των δύο πλευρών μετά το 2003. Εφορμώντας από μια χωρική ανάλυση πολιτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων που τοποθετούνται στο γεωγραφικό και συμβολικό ενδιάμεσο, επιχειρείται η προσέγγιση της συνέχισης του κυπριακού διαχωρισμού ως διατήρηση μιας αβέβαιης και επισφαλούς ενδιάμεσης κατάστασης και προτείνεται η ερμηνεία αυτών των δραστηριοτήτων ως παραδείγματα προσπαθειών που έχουν στόχο την έξοδο από την παρατεταμένη κυπριακή οριακότητα· προσπάθειες, δηλαδή, με στόχο «τη ζωή στην Κύπρο χωρίς Κυπριακό Πρόβλημα», ακόμα και αν η επίσημη λύση του δεν έρθει ποτέ.

Ο Παυσανίας Καραθανάσης είναι διδάκτορας Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ανθρωπολογία του χώρου και των πόλεων, τον οπτικό πολιτισμό και την πολιτική ανθρωπολογία. Συγκεκριμένα αφορούν στους αστικούς πολιτισμούς και στους αμφισβητούμενους χώρους των πόλεων και των συνοριακών περιοχών. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με αστικές πρακτικές όπως την τέχνη του δρόμου, τη δημόσια τέχνη και τον ακτιβισμό, και έχει πραγματοποιήσει συμμετοχική παρατήρηση με πολιτικές και καλλιτεχνικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα, και στα συνοριοτοπία της Μυτιλήνης και της Λευκωσίας. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ακαδημαϊκά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, έχει συμμετάσχει ως ομιλητής σε διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό και στη διοργάνωση και επιστημονική επιμέλεια πάνελ συζητήσεων σε συνέδρια και φεστιβάλ. Έχει συνεργαστεί ως μεταδιδάκτορας ερευνητής με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, ως διδάσκοντας με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ως συντονιστής ακαδημαϊκών και εκπαιδευτικών δράσεων με το Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας-Ethnofest και είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Κοινωνικών Ανθρωπολόγων Ελλάδας-ΣΚΑΕ.