Το Εργαστήριο Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου (Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών-Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) και το πρόγραμμα 100memories (Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών), σε συνεργασία με τον Πολυχώρο Πολιτισμού Ισλαχανέ (ΥΠ.ΠΟ. – ΥΝΜΤΕΚΜ) συνδιοργανώνουν τον Σεπτέμβριο του 2023 διεθνές, υβριδικό και νομαδικό Συνέδριο (ΠΑ.ΜΑΚ-πόλη-Ισλαχανέ) με θέμα:
Εντός/εκτός των τειχών, στις Προσφυγικές γειτονιές της Θεσσαλονίκης (22-23/9/2023)
Η ‘γειτονιά’, ως υποσύνολο του αστικού χώρου, αποτέλεσε σημαντική κατηγορία κοινωνιολογικής ανάλυσης της μετανάστευσης και της προσφυγιάς ήδη από τις αρχέςτου 20ου αιώνα. Το 1925, κυκλοφόρησε το κλασικό πια έργο των Park and Burgess (The city. Chicago: University of ChicagoPress, 2019), ιδρυτών της Σχολής του Σικάγου, συνδέοντας τις μεταναστεύσεις αφρο-αμερικανών και ισπανόφωνων μεταναστών στις πόλεις του αμερικανικού Βορρά με τη δημιουργία των λεγόμενων ‘εθνοτικών γειτονιών’(ethnic neighbourhoods). Η αντίληψη αυτή ταυτίστηκε και με μια αντιμετώπιση της προσφυγικής γειτονιάς ως θύλακα αντίστασης σε πολιτικές αφομοίωσης και ενσωμάτωσης, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι εθνοτικές γειτονιές ταυτίστηκαν με τα γκέτο. Με το τέλος της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, όταν η Ανθρωπολογία επιστρέφει σπίτι της, εν προκειμένω στο μεσογειακό περιβάλλον της Ευρώπης, και διστακτικά στην αρχή περιλαμβάνει τη μελέτη του αστικού χώρου, εστιάζει στις γειτονιές, αναδεικνύοντας, παρά το οξύμωρο των προθέσεων, τον τόπο ως σημαίνον κοινωνικοποίησης και συγκρότησης του έμφυλου εαυτού, της πολιτειότητας και της διαχείρισης της ατομικής και συλλογικής μνήμης. Αυτή η επί του πεδίου συμμετοχική παρατήρηση συνέβαλε μεθοδολογικά στην πολυεδρική και πολυδυναμική διάσταση της γειτονιάς για την παραγωγή γνώσης και πολιτικής. Στην Ελλάδα η προσφυγιά του 1922 επέτεινε τις εθνοτικές διαιρέσεις απόκλισης από το εθνικό πρότυπο, όχι μόνο για λόγους γλωσσικής ή θρησκευτικής διαφοράς, όπως συνέβη χαρακτηριστικά στη Θεσσαλονίκη μεταξύ Εβραίων και προσφύγων, αλλά και για λόγους ταξικής και περιφερειακής συνθήκης. Μετά τη ‘Μικρασιατική καταστροφή’ του 1922 και την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών με βάση τη συνθήκη της Λωζάννης (1923), οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν διευρυμένα στην ύπαιθρο του βορειοελλαδικού χώρου, στην Αθήνα και τον Πειραιά αλλά και στο αστικό περιβάλλον εντός/εκτός των τειχών της Θεσσαλονίκης, επηρεάζουν καθοριστικά την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας. Η πρώτη εθνογραφική έρευνα για τους «Κληρονόμους της Μικρασιατικής Καταστροφής», έγινε στην Κοκκινιά, μια ‘προσφυγική γειτονιά’ του Πειραιά από την ανθρωπολόγο Renée Hirschon κατά τη δεκαετία του 1970 (Κληρονόμοι της Μικρασιατικής καταστροφής: η κοινωνική ζωή των Μικρασιατών προσφύγων στον Πειραιά. MIET, Aθήνα, 2004). Στην Θεσσαλονίκη η σχέση μας με τους άλλους/ξένους/κατατρεγμένους έχει διαχρονικά περάσει μέσα από διαπροσωπικές μικρές ιστορίες, καθημερινά μικρά πράγματα, υλικότητες, τραύματα και απολαύσεις, αναμνήσεις και εμπειρίες που δεν ενδιέφεραν τα μεγάλα αφηγήματα της εθνικής μνήμης και δεν αποτυπώνονται στα εθνικά ιστορικά και αρχαιολογικά μουσεία της πόλης μας.
Το συνέδριο προσκαλεί ερευνητές και ερευνήτριες κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών που χρησιμοποιούν την έρευνα πεδίου, όσες και όσους εστιάζουν στη μελέτη επίσημων και άτυπων αρχείων, αλλά και όσες/όσους δημιουργικά (βλ. λογοτεχνικά, εικαστικά, κινηματογραφικά) έχουν εμπνευστεί από τις ζωές των ανθρώπων στις προσφυγικές γειτονιές, εντός/εκτός των τειχών της Θεσσαλονίκης, να παραβρεθούν στη συνάντηση.
Ακολουθώντας το δρόμο της εθνογραφίας και των πολιτισμικών σπουδών αναζητούμε στη Θεσσαλονίκη και πέρα από αυτήν τη σημασία της ‘τοπικότητας’ και της ‘γειτονιάς’ στο είδος της συμπεριληπτικής, ακόμη και συγκρουσιακής σχέσης των προσφύγων με τους άλλους κατοίκους και μεταξύ τους. Επιπρόσθετα επιδιώκουμε τη γνώση για την καθημερινότητα και τα μικρά πράγματα, εστιάζοντας στις μικρές προσωπικές ιστορίες, τη φαντασία και τη μυθοπλασία των δημιουργών. Αφηγήσεις που δημιουργούν ρωγμές και ανοίγματα όχι μόνο για μια νοσταλγική αποκατάσταση του προσφυγικού παρελθόντος, την οποία έχει συστηματικά αγνοήσει το εθνικό αφήγημα, αλλά για μια πιο ανακλαστική/αναστοχαστική θεώρηση του παρόντος, αυτή που χαρτογραφεί τα τραύματα και τη δυναμική της προσφυγικής συνθήκης στον παρόν (βλ. Svetlana Βoym,The Future ofNostalgia. New York: Basic Books, 2001).
Περιλαμβάνονται πάνελ, εργαστήρια, περίπατοι, ατελιέ αντι-ξεναγήσεων και συναντήσεις σε στέκια της πόλης, καθώς και μία στρογγυλή τράπεζα, σε διάλογο με τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2023 (ΕΗΠΚ 2023 – “Πολιτιστική Κληρονομιά και Παράδοση: Μαρτυρίες του χθες στο σήμερα”). Στο συνέδριο η Ομότιμη Καθηγήτρια Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, RenéeHirschon, ως επίτιμη προσκεκλημένη, θα επιστρέψει στο εθνογραφικό της πεδίο για να αναδείξει τη σημασία της προσφυγικότητας στο παρόν, ως καθημερινή συγκρότηση της γυναικείας, έμφυλης εμπειρίας, αλλά και ως διαχείριση της μνήμης υλικά και λογοθετικά εντός/εκτός γειτονιάς, στην πόλη και την πολιτεία.
Τόπος και τρόπος διεξαγωγής
Το συνέδριο πρόκειται να υλοποιηθεί στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και στον Πολυχώρο Πολιτισμού “Ισλαχανέ”. Ο τρόπος διεξαγωγής του θα είναι υβριδικός.
Όσοι/ες παρακολουθήσουν το συνέδριο υβριδικά και μόνο αν χρειάζονται βεβαίωση παρακολούθησης είναι απαραίτητο να συμπληρώσουν την ακόλουθη φόρμα εγγραφής: https://docs.google.com/forms/d/1c1EheqOHtclVWTeOQkJhSNlwlqJy3zOZ3MSgE_iCMZg/edit
Όσοι/ες παρακολουθήσουν το συνέδριο δια ζώσης και μόνο αν χρειάζονται βεβαίωση παρακολούθησης είναι απαραίτητο να εγγραφούν πριν την έναρξη του συνεδρίου, έξω από την αίθουσα συνεδρίων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Οργάνωση:
-Εργαστήριο/Πολιτισμός-Σύνορα-Κοινωνικό Φύλο, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
-Ειδικός Αριθμός Κονδυλίων Έρευνας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
-Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
-Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας(ΥΝΜΤΕΚΜ), Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠ.ΠΟ.) Πολυχώρος Πολιτισμού “Ισλαχανέ”
-Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2023
Επιστημονική Επιτροπή: R. Hirschon (Professor Emerita, University of Oxford), Ε. Βουτυρά (Ομότιμη Καθηγήτρια ΒΣΑΣ), Φ. Τσιμπιρίδου (Καθηγήτρια ΒΣΑΣ, Επιστημονικά Υπεύθυνη), Ι. Μάνος (Αναπλ. Καθηγητής ΒΣΑΣ), Ε. Σιδέρη (Επίκ. Καθηγήτρια ΒΣΑΣ), Ε. Κυραμαργιού (Ιστορικός & εντεταλμένη ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών/Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών), Ο. Λαφαζάνη (Δρ. Κοινωνικής Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Παν/μίου) , Α. Ιωαννίδου (Καθηγήτρια ΒΣΑΣ), Σ. Μαυρογένη (Καθηγήτρια ΒΣΑΣ), Μ. Τσαντσάνογλου ( Αν. γενική διευθύντρια του MOMus και καλλιτεχνική διευθύντρια του MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης) , Α. Κονδυλίδου (Αρχαιολόγος και Κοινωνική Ανθρωπολόγος), Χ. Χρυσανθόπουλος (Ε.Ε.Π. στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών), Μ. Ζερμπούλης (Ερευνητής/Επιστημονικός συνεργάτης του εργαστηρίου CBG/Lab).
Οργανωτική Επιτροπή: Δ. Καταϊφτσής (Ερευνητής/ Επιστημονικός συνεργάτης του εργαστηρίου CBG/Lab) , Χρ. Γραμματικοπούλου (Ιστορικός της Τέχνης/ Επιστημονική συνεργάτιδα του εργαστηρίου CBG/Lab), Ε. Καπετανάκη (Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας/Καθηγήτρια Β/θμιας Εκπ/σης), Ν. Μανώλας (Υποψ. Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ΒΣΑΣ), Α. Μητροπάνου (Τελειόφοιτη Μετ/κού Προγρ. ΒΣΑΣ), Χρ. Γκρομπάλλι (Μετ/κή φοιτήτρια ΒΣΑΣ), Α. Μουμτζόγλου (ΕΤΕΠ ΒΣΑΣ), Π. Πάκα (Διοικητική υπάλληλος του εργαστηρίου CBG/Lab).
Ιστοσελίδα του συνεδρίου: https://www.facebook.com/thessconf23/